như các vì sao, đều lệ thuộc các định luật chung; và con người chứa đựng ở ngay nội-tâm những cảm giác, những tiềm lực bi-huyền tương ứng với ngày, với đêm, với cơn giông: chính sự liên-kết bí-mật của bản ngã chúng ta với những kỳ-quan của vũ trụ mang lại cho thơ chân-giá vĩ đại. Nhà thơ biết tái hợp thế giới vật-chất và thế-giới tinh thần: trí tưởng tượng của thi-nhân thành mối dây liên lạc thế-giới này và thế-giới kia.

Aujourd'hui nous ne disons plus dans un poème, il y a de vives peintures, des pensées ou des sentiments sublimes, il y a ceci, il y a cela, puis de l'ineffable; nous disons: il y a d'abord et surtout de l'ineffable étroitement uni, d'ailleurs, à ceci et à cela. Tout poème doit son caractère proprement poétique à la présence, au rayonnement, à l'action transformante et unifiante d'une réalité mystérieuse que nous appelons poésie

pure.

HENRI BRÉMOND

Ngày nay, ta không còn bảo rằng: trong một bài thơ, có những cảnh được tả rực-rở, những tư tưởng và những tâm-tình siêu-việt, có sự nọ, có sự kia, rồi đến sự gì không thể nói ra được : vì trước hết và nhiều nhất, là có sự gì không thể nói ra được, nhưng cũng liên-quan mật-thiết với sự này sự khác. Mỗi

bài thơ chỉ thật có chất thơ, nhờ sự hiện-diện, sự tỏachiếu, sự chế-hóa và hợp-nhất của một thực trạng huyềnbi mà ta gọi là thơ thuần-túy.

Enseigner, raconter, peindre, donner le frisson ou tirer des larmes, à tout cela suffirait largement la prose, dont c'est aussi bien l'objet naturel. Impure, en en un mot, l'éloquence, entendant par là non pas l'art de beaucoup parler pour ne rien dire, mais bien l'art de parler pour dire quelque chose. Et, sans doute, le vers de Boileau dit toujours quelque chose, mais ce n'est pas pour si peu qu'il est poésie. En sa qualité d'animal raisonnable, le poète observe d'ordinaire les régles communes de la raison, comme celles de la grammaire ; non en sa qualité de poète. Réduire la poésie aux démarches de la connaissance rationnelle du discours, c'est aller contre la nature même, c'est vouloir un cercle carré. « Ce serait peu de chose, avoue le classique Rapin, que ce que disent la plupart des poètes, s'il était dépouillé de l'expression ». D'où il suit nécessairement que, même d'une œuvre où le sublime abonde, la qualité proprement poétique, l'ineffable est dans l'expression.

H. BRÉMOND

Giảng dạy, kề chuyện, tả rõ, làm cho run sợ hay dỏ nước mắt, là mục-đích tự-nhiên của văn xuôi, nên chỉ viết văn xuôi cũng đủ lắm rồi. Tóm lại, sự hùng biện không phải là thơ thuần-túy, và hùng-biện ở đây chẳng phải là sự khéo nói cho nhiều những điều vônghĩa, nhưng lại chính là nghệ thuật nói những điều có ý-nghĩa. Vẫn biết câu văn vần của thi-sĩ Boileau bao giờ cũng có ý-nghĩa, nhưng không phải vì sự chẳng đáng kể đó, mà nên thơ được. Nhà thơ thường tuân theo những lệ chung của lý-tri, như văn phạm, song với tưcách một sinh-vật biết trọng lẽ phải, chớ không phải với tư cách thi-nhân. Bắt thơ theo đường lối của trithức hợp-lý trong ngôn-từ, tức là đi ngược hẳn thiên nhiên, là mong muốn một sự vô lý như chiếc vòng vuông. Tác-giả Cổ-điền Rapin đã phải nhận rằng : « ýnghĩa trong thơ của phần đông thi-sĩ có đáng là bao, nếu bỏ hết lời thơ ». Như vậy, thì ngay ở một tác phẩm đầy ý-nghĩa siêu-việt, tinh-cách thật nên thơ phải là sự man-mác khôn tả trong lời thơ.

Dans la réalité, l'acte humain, commandé par les besoins, sollicité par l'utile, est, en un sens, moyen. Il passe inaperçu et c'est le résultat qui compte: quand j'étends la main pour prendre la plume, je n'ai qu'une conscience glissante et obscure de mon geste : c'est la plume que je vois; ainsi l'homme est-il aliéné par ses

fins. La poésie renverse le rapport: le monde et les choses passent à l'inessentiel, deviennent prétexte à l'acte qui devient sa propre fin. Le vase est là pour que la jeune fille ait le geste gracieux en le remplissant, la guerre de Troie (1) pour qu'Hector et Achille livrent ce combat héroïque. L'action, détachée de ses buts qui s'estompent, devient prouesse ou danse.

JEAN-PAUL SARTRE

Trong thực tế, mỗi hành động của con người do những nhu-cầu và lợi-ích thúc giục đòi hỏi, có nghĩa là một phương-tiện. Hành-động đó bị bỏ qua, chỉ có kết-quả là đáng kể: khi tôi giơ tay để lấy chiếc ngòi bút, tôi chỉ có ý-thức phảng-phất lơ-mơ về cử-chỉ của tôi, tôi chỉ trông thấy cái ngòi bút; như vậy, cái gì thuộc về con người đều vì các mục-đích mà bị lãng quên xóa bỏ, chỉ có những mục-đích được chú trọng. Thơ đảo lộn sự liên-hệ đó: ngoại-giới và sự vật thành ra không thiết-yếu, chỉ là cớ là dịp cho hành động, và hành động hóa ra cứu-cánh, hành động để hành động. Chiếc bình ở đây kia, đề cho người con gái có cử-chỉ yểu-điệu khi rót nước đỏ đầy, chiến-tranh ở thành Troie đã xảy ra, để cho tướng Hector và tướng Achille giao

(1) Troie : một thành-phố miền Cận-Đông thời thượng-cổ; theo tục truyền, thì bị quân Hy-Lạp vây đánh trong mười năm, để cướp lại hoàng-hậu Hélène vợ vua Menelas bị Paris là con vua thành Troie bắt mất. Tích này được thuật lại trong truyện thơ Iliade của thi sĩ Homère.

tranh hùng-dũng. Hành động tách rời khỏi mục-đích, mục-đích bị lu mờ, hành động thành ra một sự kỳ-tài xuất-chúng hay một điệu múa.

Si le poète raconte, explique, ou enseigne, la poésie devient prosaïque, il a perdu la partie.

J. P. SARTRE

Nếu nhà thơ kể chuyện, giải nghĩa, hay giảng dạy, thơ có tính cách văn xuôi, thì nhà thơ đã thất bại.

Le poème est essentiellement une aspiration à des images nouvelles. Il correspond au besoin essentiel de nouveauté qui caractérise le psychisme humain.

GASTON BACHELARD

Bài thơ theo bản chất của nó, vốn là sự ước vọng những hình ảnh mới. Nó ứng hợp với nhu-cầu cốt-yếu là sự tìm mới, đặc-tinh của tâm-lý con người.