Cho tới ngày nay, người ta đã tả sự đau khổ để gây kinh khủng, thương hại. Tôi sẽ tả sự sung sướng đề gây những tâm-trạng trái hẳn. Ne transmettez à ceux qui vous lisent que l'expérience qui se dégage de la douleur, et qui n'est plus la douleur elle-même. Ne pleurez pas en public. Si vous êtes malheureux, il ne faut pas le dire au lecteur. Gardez cela pour vous. LAUTRÉAMONT Chỉ nên truyền lại cho độc-giả kinh-nghiệm nào rút được ở sự đau thương, mà không còn là đau thương nữa. Đừng khóc trước công-chúng. Nếu đau khổ, không nên nói cho người đọc biết. Hãy giữ riêng đau khổ đó cho mình. La poésie se rattache aux arts de la peinture, de la cuisine et du cosmétique par la possibilité d'exprimer toute sensation de suavité ou d'amertume, de béatitude ou d'horreur, par l'accouplement de tel substantif avec tel adjectif, analogue ou contraire. BAUDELAIRE Thơ có quan-hệ với các nghệ thuật vẽ tranh, nấu bếp hay chế các chất xoa da mượt tóc, vì có thể diễntả mọi cảm giác thơm tho hay cay-đẳng, ngây ngất hay khủng-khiếp, bằng cách ghép danh-từ nọ với tinh từ kia, tương-đồng hoặc tương phản. Cette langue sera l'âme, pour l'âme, résumant tout, parfums, sons, couleurs, de la pensée accrochant la pensée et tirant.... (1) RIMBAUD Tiếng nói kia của nhà thơ sẽ là hồn của tâm-hồn, thu gọn hết sự vật, hương, thanh, sắc, nó sẽ là ýtưởng móc vào ý-tưởng mà lôi kéo đi. 1 Dans les bouleversements, tout à l'acquit de la génération récente, l'acte d'écrire se scruta jusqu'en l'origine. Très avant, au moins, quant au point, je le formule A savoir s'il y a lieu d'écrire. Les monuments, la mer, la face humaine, dans leur plénitude, natifs, conservant une vertu autrement attrayante que ne les voilera une description, évocations dites, allusion je sais, suggestion : cette terminologie quelque peu de hasard atteste la tendance, une très décisive, peut-être qu'ait subie l'art littéraire, elle le borne et l'exempte. Son sortilège, à lui, si ce n'est libérer, hors d'une poignée de poussière ou réalité sans l'enclore, au livre, même comme texte, la dispersion volatile de l'esprit, qui n'a que faire de rien outre la musicalité de tout. MALLARMÉ (1) Văn xuôi của Rimbaud, cũng như của Mallarmé, viết theo lối riêng, người Pháp nghe cũng còn thấy rất lạ tai. Trong những cuộc đảo lộn rất lợi cho thế hệ mới đây, công việc cầm bút được xét lại từ nguyên thủy. Được xét lại khá sâu xa, ít ra về điểm sau mà tôi nêu rõ: là có nên viết không? Trong nguyên-hình toàn vẹn của nó, như trong thuở mới ra đời, những lâuđài, biển, mặt người, còn giữ được tinh-cách hấp dẫn hơn cả mọi sự tả cảnh, sự nhắc nhở, sự đả động, sự gợi ý : từ ngữ như vậy có phần hú-họa, chứng tỏ một xu hướng có lẽ rất quyết-liệt mà nghệ thuật viết văn từng chịu, từ ngữ hạn chế nghệ thuật và cũng là lýdo miễn thứ cho nghệ thuật. Phép ảo diệu của nó chẳng có chỉ khác là giải thoát tinh thần cho vượt khỏi nắm cát bụi kia tức là thực-tế, mà không thu hẹp vào trang sách, dù ở hình thức bản văn; tinhthần vốn phân tán lan man như mây khói, và chẳng cần chi hết, ngoài nhạc-tinh ở mọi vật. Évoquer petit à petit un objet pour montrer un état d'âme, ou inversement choisir un objet et en dégager un état d'âme. MALLARMÉ Gọi dần dần ra một vật, đề cho thấy một tâm trạng, hay ngược lại, chọn một vật và cho một tâm-trạng thoát |