Зображення сторінки
PDF
ePub
[ocr errors]

lum linteis, aut fportis faccatum. Lurer. l. 4. v. 1022. Totius humorem faccatum ut corpori' fundant. b. e. urinam, quæ per renes, ¿руτйрas, & veficam faccátur. Adde Seren. Sammon. c. 6. v. 77. Abfolute Arnob. 1. 2. pag. 69. Ut animæ corporibus involute inter pituitas & fanguinem degerent, inter ftercofis hos. utres, & faccati obfceniffimas ferias.

SACCELLATIO, onis, f. faccellorum impofitio, ad ægrum membrum fovendum. Veget. 1. 2. de re Veterin. c. 11. Saccellationibus caput vaporare. Id. I. 3. c. 24. circa med. Saccellationem ex furfuribus imponere. SACCELLUS, li, m. facchetto, borsa, Buλavtcov, idem ac facculus. Petron. in Satyr. c. 140. fub fin. Sonantes ære faccellos mittere. Celf. I. 4. c. 4. circa med. Salem calidis cum faccellis fuperponere. Veget, de re Veterin. I, 1. c. 52. Super renes, & dorfum faccellos calidos ex furfure plenos imponere. Adde Afcon. in Verr. at. I. cap. 8.

SACCÉUS, a, um, e facco confectus, h. e. vili ac craffo panno, aut cilicio. Hieronym. in vita Hilarion. fub fin. Tunica faccea. Id. epift. 22. ad Euftoch. c. 12. Veftis pulla, cingulum facceum Saccines quidam leg. priore loco, quod eft contra analogiam, & optimos quofque libros.

SACCHÄRUM, i, n. σάκχαρ, σάκχαρο, σάκχαρον, genus mellis, quod Perfæ, atque Arabes colligunt ex arundinibus. Plin. l. 12. cap. 8. Saccharon & Arabia fert, fed laudatius India. Eft autem mel in arundinibus colle&um, gummium modo candidum, dentibus fragile, ampliffimum nucis avellana magnitudine, ad medicinæ tantum ufuin. Hæc Plin, De eadem re, tacito nomine (quod Arabicum eft) Lucan. 1. 3. v. 237. Quique bibunt tenera dulces ab arundine fuccos. Senec. ep. 84. Ajunt, inveniri apud Indos mel in arundinum foliis quod aut ros illius cæli, aut ipfius arundinis humor dulcis & pinguior gignat. Ex his colligunt Voff. in Etymol. Salmaf. Harduin. &c. aliud effe a faccharo noftrum zucchero, quod ex arundinibus non colligitur, fed exprimitur, & igni coquitur, non ftatim collectum fumitur: & non in medicina folum, fed in cibis pæne omnibus ufum habet. SACCIBUCCIS, e, qui buccam magnam habet, velut facci. Arnob. 1.3. pag. 108. Nonnullos turgentibus malis, aut buccarum cumulatione faccibucces. Alii aliter leg.

SACCINĚUS. V. Sacceus

SACCIPERIUM, ii, n. çaxxoæúpa, major crumena, & minoris marfupii receptaculum: ex facco, & pera. Plaut. Rud. 2. 6. 64. Meum marfupium, quod plenum argenti fuit in facciperio. Adde Varron. apud Non. c. 12. n. 50.

SACCO, as, a. 1. paffare per una pezza, cólare, cannila, per faccum, vel linteum tranfmitto, percolo, liquo. Plin. l. 33. cap. 6. med. Stibium tritum in aqua triplici linteo faccant, fæcemque abjiciunt. Id. l. 29. c. 2. a. med. Frigida aqua lavantur, & in linteo faccatur. Martial. 1. 2. epigr. 40. Cæcuba faccentur, quæque annus coxit Opimi. ficcentur legunt quidam, fed minus rete. Huc pertinet, illud ejufd. 1. 12. epigr. 61. Turbida follicito tranfmittere cæcuba facco. & Plin. lib. 14. c, 22. Sacco frangere vires vini. V. Caftro.

SACCULARIUS, ii, m. jądrepyòs: a facculo, quo pecunia continetur. fignificat peculatorem, qui publicam pecuniam avertit. Afcon. in orat. Cicer. contra C. Anton. & Catil. circa med. Equefter ordo pro Cinnanis partibus fteterat, multafque pecunias abftulerat ex quo faccularii erant appellati. Ulpian. Dig. lib. 47. tit. 11. leg. 7. Sac cularii, qui vetitas in facculis artes exercentes, partem fubducunt, partem fubtrahunt, plus quam fures puniendi funt. Adde tit. 18. leg. 1. Sunt autem vetite artes magica, ut exponit Cujac. lib. 10. Obfervation. c. 27.

[ocr errors]

SACCULUS, li, in. facchetto, borfa, σάκκιον, μαρσύπιον, βαλάντιον, parvus faccus, & præcipue in quo pecunia reponitur. Plin. lib. 2. c. 51. Fulmine aurum & zs, & argentum liquatur intus, facculis ipfis nullo modo ambuftis. Juvenal. sat. 14. v. 138. pleno turget cum facculus ore, Crefcit amor nummi. Catull. carm. 13. ad Fabull. v. 7. nam tui Catulli Plenus facculus eft aranearum b. c. pecunia omnino caret. Juvenal. fat. 11. v. 26. Ignorat, quantum ferrata diftet ab arca facculus. b. e. parva nummorum fumma , quæ facculo contineri poteft, a magna vi pecuniæ, quæ in arca fervatur: vel pars patrimonii a toto cenfu. Adde Martial. lib. 5. epigr. 40. & lib. 11. epigr. 4. Ulpian. Dig. lib. 16. tit. 3. leg. 1. a med. & Paul. ibid. leg. 29. &c. T Apud Apul. 1. 9. Metam. a med. eft parvus faccus ad reponendum frumentum . SACCUS, ci, m. facco, saxxos, vas ex tela, vel corio, vel alia materia. Cic. 3. Verr. c. 38. Cum ifte civitatibus frumentum, coria, cilicia, faccos imperaret. Al. leg. fagos. Phedr. 1. 2. fab. 7. Mulus ferebat tumentes multo faccos hordeo. Colum. I.9. c. 15. ad fin. de melle liquando. Saligneus qualus, vel tenui vimine rarius contextus faccus, inverfæ metæ fimilis, qualis eft quo vinum liquatur, obfcuro loco fufpenditur. Id. l. 12. c. 17. Ficus recentes in junceis fifcellis, vel fparteis faccis percolant. Plin. l. 31. c. 9. nied. Sal in faccis aqua ferventi madefactus. Id. l. 29. c. ult. a med. Adeps faccatus lineis faccis. Veget. l. 3. de re Veterin. c. 58. extr. Corpus animalis multorum perfricatur manibus: faccis cooperiunt, ut fudet. Saccus vinarius, quo vinum tranfmittitur,

σάκκος

cæcuba facco. ¶ Saccus nivarius, quo nive repleto tranfmiffa aqua refrigeratur. Martial. I. 14. epigr. 104. cujus lemma faccus nivarius. Attenuare nives norunt & lintea noftra. Frigidior colo noa falit unda tuo. TSæpe faccus eft, quo reponitur pecunia, marfupium, crumena facculus, borfa. Horat. I. z. fat. 3. verf. 148. menfam poni jubet, atque Effundi faccos nummorum. Id. b. 1. fat. 1. v. 70. congeftis undique faccis Indormis inhians. Martial. . 10. pigr. 74. Cura Scorpus (auriga) una quindecim graves hora Ferventis auri victor afferat faccos. T In illo Plauti Capt. 1. 1. 22. Vel ire extra portam trigeminam ad faccum licet: ad faccum h. e. ad crumenam mendicantium, & ftipem in ea colligentium. Ita Lambin. Al. leg. ad facculum eod. fenfu. T Denique faccus dicitur veftis craffiore filo contexta, qua præcipue utebantur in Egypto Monachi in pœnitentiæ fignum, fine manicis, & preffe corpori adhærens. Hieronym. epift. 20. ad Marcell. Saccus orationis fignum atque jejunii eft. Auguftin. enarrat. 2. in Pfalni. 29. ad fin. Saccus de capris conficitur & hædis. Paulin. Nolan. carm. 32. (al. 15.) v. 451. gravis hirto tegmine faccus..

1

SACELLUM, i, n. vatdio, locus parvus deo facratus, cum ara. diminut. a facrum. Feft. Sacella dicuntur loca diis facrata fine tecto. Qui locus confideratione dignus eft. Inde enim difcimus, facellum effe, quod Græci dicunt Tapi Boxo, hoc eft confeptum, nempe locum facrum tantummodo claufum muro. C. Trebatius Tefta apud Gell. I. 6. c. 12. Sacellum locus parvus deo facratus cum ara. Cic. 1. de Divin. cap. 46. Exiffe in quoddam facellum ominis capiendi caufa. Id. 2. Agrar. c. 14. Sunt enim loca publica urbis, funt facella, &c. Juvenal. fat. 13. v. 232. pecudem fpondere facello Balantem, & Laribus criftam promittere galli Non audent Propert. 1. 4. el. 3. v. 57. Flore facella tego, verbenis compita velo. Ovid. 1. Faft. v. 275. Ara mihi pofita eft parvo conjun&ta facello. T Merito Gell. loc. cit. eundem Trebatium reprehendit, quod compofitum putet a facer & cella. Eft enim fimplex, & a facro, diminutum verbum ut a macer macellus • tener tenellus, pulcher pulchel

lus, &c. SACENA

[ocr errors]

& per fyncop. fcens, dolabra Pontificalis. Feft. in Scena. SACER, cra, crum, confacrato, fanto, facro, Fepès, ad deos pertinens, religiofus, confecratus, facratus, fanétus: cui opponitur profanus. Quidam putant effe Tufcam vocem. Gallus Elius apud Feft. ait, facrum effe quocumque modo atque inftituto civitatis confecratum fit, five ædis, five ara, five fignum, five locus, five pecunia, five quid aliud, quod diis dedicatum atque confecratum fit. Quod autem privati fuæ religionis caufa aliquid earuin rerum deo dedicent, id Pontifices Romanos non exiftimare facrum. At fi qua privata facra fufcepta funt, quæ ex inftituto Pontificum ftato die, aut certo loco facienda fint, ea facra appellari tanquam facrificium. Ille locus, ubi ea facra privata facienda funt, vix videtur facer effe. Hac Feftus. Salluft. in Catil. cap. 21. ad fin. Sacra profanaque omnia polluere. Cic. 3. de Legib. c. 13. in fin. Signa facra & religiofa. Id. Fam. 13. ep. 11. Sacræ ædes. Horat. I. 2. od. 13. verf. 29. Sacrum filentium. . e. pium, religiofum, venerationis plenum. Id. l. 4. od. 9. v. 28. Sacer vates. od. ult. v. 25. Profeftæ & facra luces. Propert. l. 3. el. 3. v. 11. facræ fatalia lumina Vetæ. el. 21. v. 3. facræ fabricata juvenca Cybebæ. & el. 14. v. II. Nec tamen eft quifquam facros qui lædat amantes. b. e. qui fe Veneri dicarunt, & in ejus tutela funt. Virg. 7. Æn. v. 60. laurus Sacra comam, multofque metu fervata per annos. Horat. epod. z. verf. 43. facrum focum lignis exftruere. b. e. facratum Laribus. Ovid. io. Met. v. 109. facer Nymphis Carthæa tenentibus arva Ingens cervus erat. Id. 2. Faft. v. 52. menfis qui facer eft imis Manibus. Plin. l. 16. c. 4. a med. Efculus Jovi facra. Cic. 3. Verr. c. 18. a med. Illa infula corum deorum facra putatur. b. e. iis diis facrata. Afcon. ibid. Elegit facra dicere, quam quod in confuetudine eft, facrata. ¶ Sacrum eft, res facra eft. Plin. l. 11. c. 37fect. 55. Morientibus oculos operire, rurfufque in rogo patefacere, Quiritium ritu facrum eft. In facro effe, facrum haberi . Plin.

1. 18. cap. 12. Prifco ritu fabacia fuæ religionis diis in facrò eft. ¶ Sacram vitem appellat Enn. apud Charif. 1. 2. pag. 214. Putsch. & Horat. l. 1. od. 18. v. 1. quia vini multus ufus in facrificiis : & quia Baccho monftrante coli cæpit, eique facrata eft. T Sacra vis in urbe Roma, in ejus regione quarta, incipiebat ab amphitheatro, & per vicinos hortos juxta templum Pacis & per forum Cæfaris in Capitolium tendebat. Quidam, ut ait Feft. appellatam effe exiftimant, quod in ea fœdus i&tum fit inter Romulum ac Tatium. Cujus rei figna ftabant Servii tempore, Romulo a parte Palatii, Tatio a Roftris veniente, ut ipfe docet ad En. 8. verf. 641. Alii putant, eod. Fefto tefte, fic dictam, quod eo itinere utantur facerdotes idulium facrorum conficiendorum caufa. Eadem facer clivus dicitur ab Horat. 1. 4. od. 2. v. 35. & a Martial. I. 1. epigr. 71. & lib. 4. epigr. 79. Quidam fcrib. Sacravia. V. Sacravienfis. ¶ Sacer mons appellatur trans Anienem paulo ultra tertium milliarium : quod eum plebes, cum feceffiffet a patribus, creatis tribunis plebis, qui fibi effent auxilio, difcedentes Jovi confecraverunt. Feft. Liv. 1. 2. c. 33. & Cic. in Bruto, c. 14. ¶ Sacrum ver. V. in Ver. T Superlat. facerrimus: comparativo caret, ut & Varro I.

7. de L. L. c. 39. & ufus docet. Ovid. Heroid. ep. 9. v. 159. Deprecor hoc unum per jura facerrima lecti. Inter facrum, religiofum, & fan&tum difcrimen eft. V. Religiofus. Sacrum ,

ut defæcetur, afperitatem exfuat, fuavius & blandius fiat, minuf-
que capiti noceat. Plin. l. 24. c. 1. circa med. Nitrofæ, aut ama-
ræ aquæ, polenta addita mitigantur: qua de caufa & in faccos vi-, abfolute, & Sacra, orum, facrificium, res divina, cæremonia,

narios additur polenta. Id. l. 19. c. 4. Inveterari vina, faccifque caftrari. Id. . 14. c. 22. & lib. 23. c. 1. a med. Vini vires facco frangere. Martial. I. 12. epigr. 61. Turbida follicito tranfmittere

& cultus, & figna deorum. Horat. l. 3. od. 2. v. 26. qui Cereris facrum vulgarit arcana. Propert. I. 4. el. 9. v. 43. Junoni facrum facere. Phedr. 1. 4. fab, 10. v. 13. facrum accendere. b. e. victi

mam,

[ocr errors]

opus.

main, aut ignem in facris. Salluft. in Catil. cap. 23. Sicut in folemnibus facris fieri confuevit. Hirt. de B. Alex. c. 32. a med. Sacris omnibus prolatis, quorum religione precari offenfos iratofque animos regum erant foliti. Propert. I. 2. el. 15. v. 17. Sacra Diana fufcipere. Cic. pro Dome c. 14. a med. Rex facrorum. V. Sacruni. ¶ Poetæ facra vocant carmina fua, & verfificandi facultatem & vim divinam, quam habere fe jactant. Ovid. 4. Trist. el. 10. v. 19. At mihi jam puero cæleftia facra placebant: Inque fuum furtim Mufa trahebat opus. Perf. in prol. v. 7. Ad facra vasum carmen affero noftrum. Martial. I. 7. epigr. 62. Sacra cothurnati non attigit ante Maronis, Implevit magni quam Ciceronis Sic etiam dicuntur quæcumque admirabilia, & divina quodammodo. Martial. I. 5. epigr. 70. de Cicerone. Quid profunt facræ pretiofa filentia lingua? 1d. 1. 8. epigr. 56. Ingenium facri miraris abeffe Maronis. T Adulatio & Imperatoribus tribuit Martial. . 7. epigr. 98. Namque folent facra Cæfaris aure frui, & lib. 6. epigr. 76. facri lateris cuftos. Hinc illa frequentiffima in utroque Codice Juftiniano, & Theodofiano, facra domus, facra largitiones, facra fcrinia, facer comitatus, vice facra cognofcere, &c. Hujus adulationis initia Tiberii temporibus fuere, qui, ut narrat Sueton. c. 27. eum reprehendit, qui facras ejus occupationes dixerat. V. & Tacit. 2. Ann. c. 87. T Interdum facer eft deteftabilis exfecrandus. Feftus: Homo facer is eft, quem populus judicabit ob maleficium neque fas eft eum immolari: fed qui occidit, parricidii non damnatur. nam lege Tribunicia prima cavetur: Si quis eum, qui eo plebifcito facer fit, occiderit, parricida ne fit. Ex quo quivis homo malus atque improbus, facer appellari folet. Hæc Feftus. Ratio fic appellandi eft, quia Diti patri, vel Jovi, vel alii deo confecratus per populi judicium fuerat. Mos enim erat, ut quos vellent impune occidi, eorum corpora alicui deo, præcipue vero Inferis devoverent. Quem morem Servius ad Æn. 3. v. 57. tra&tum ait a Gallis. quoties enim Maffilienfes peftilentia laborarent, unus fe ex pauperibus offerebat, alendus anno integro publicis & purioribus cibis. Poftea verbenis & veftibus facris ornatus circumducebatur per totam urbem cum exfecrationibus, ut in ipfum reciderent mala totius civitatis: & fic præcipitabatur. (Al. leg. projiciebatur: alii proficiebatur.) Hoc autem in Petronio ( Satyr. c. ult.) lectum eft. Hæc Servius. Simile quiddam habes apud Sueton. in Calig. c. 27. V. Pharmacus. Caufam, cur facrum iftum hominem jus fuerit occidi, cum res facras alioquin violare fit nefas (unde Tibull. l. 1. el. 2. v. 27. Quifquis amore tenetur, eat tutufque, facerque Qua libet. infidias non timuiffe decet.) affert Macrob. 1. 3. Saturn. c. 7. ad fin. quia Veteres nullum animal facrum in finibus fuis effe patiebantur, fed abigebant ad fines deorum, quibus facrum erat: animas vero facratorum hominum diis debitas exiftimabant; & fic quam primum ad eos mittendas arbitrabantur. Liv. . 3. c. 55. Ut qui tribunis plebis, ædilibus, judicibus, decemviris nocuiffet, ejus caput Jovi facrum effet. Plaut. Bacch. 4.6. 13. Ego fum malus, ego fum facer, fceleftus. Id. Pan. prol. v. 89. Vendit has homini, fi leno eft homo, quantum hominum terra fuftinet, facerrimo. Horat. 1. 2. fat. 3. v. 181. inteftabilis & facer efto. Afran. apud Non. c. 4. n. 431. O facrum fcurram & malum! Turpil. ibid. Etiamne irrides me peffime ac facerrime? Virg. 11. En. verf. 271. Quam facile accipiter faxo facer ales ab alto Confequitur pennis fublimem in nube columbam. Ubi Servius. Sacer ideo, quia Marti confecratus accipiter; aut quia avibus exfecrabilis: aut, quod verius eft, Græcum nomen expreffit nam pa dicitur. Stat. 10. Theb. v. 804. Unde hic mortis amor? quæ facra infania menti? Virg. 3. En. v. 56. quid non mortalia pectora cogis Auri facra fames? T Tribuitur & rebus inanimis, quæ malæ, & noxia. Virg. 9. En. verf. 109. ratibus facras depellere tædas. Al. leg. facris. & 1. 6. v. 573. horrifono ftridentes cardine facræ Panduntur porte. Catull. carm. 70. ad Virron. facer alarum hircus. Id. carm. 14. ad Licin. Calv. v. 12. Dii magni, horribilem & facrum libellum! Stat. lib. 2. Theb. v. 297. facrum aurum. Turpil. apud Non. loc. cit. Sacerrimum domicilium. Horat. epod. 7. in fin. Ut immerentis fluxit in terram Remi Sacer nepotibus cruor. h. c. qui civilium difcordiarum ac bellorum caufa fuit. ¶ Similiter facrum dicitur quidquid religione, aut opinione horrendum, aut alioquin terribile atque reconditum obfcurumque eft: præfertim fi a diis venire credatur. Val. Flacc. 1. 1. v. 798. facer effera raptet Corda pavor. & lib. 4. v. 185. arma facra metu. & lib. 7. v. 165. facro freta veneno Medea. & lib. 8. v. 25. nemoris facra nox. T Sacer ignis apud Virg. in fin. 1. 3. Georg. eadem ratione dicitur. V. Ignis. Sacer morbus epilepfia V. Morbus. ¶ Sacra etiam vulgus appellat, quæ majora funt inquit Cal. Aurelian. Tard. lib. 1. cap. 4. qua ratione os facrum To Anatomici appellarunt illud, quod imum ventrem fufti. net, & os coxarum dicitur a Celf. I. 8. c. 1. a med. T Sacer vetitus, prohibito. Imp. Juftin. lib. 3. Cod. tit. 43. leg. ult. a med... Non enim folum bella bene ordinamus, fed & res facras ludicras b. e. alearum lufum. Huc pertinere poteft, quod facros flu&us dixit Valer. Flacc l. 1. v. 632. mare nondum tentatum navibus, quafi dii vetuerint ab hominibus navigari, & facrum fibi refervaverint. Eademque ratione Silius facros fines l. 3. v. 501. & facras rupes 1. 4. v. 70. Alpes fignificans ante Annibalem nunquam tranfitas. T. Olim facris, cre, dictum eft. Feftus: Sacrem porcum dici ait Verrius, ubi jam a partu habetur purus. Varr. lib. 2. R. R. c.1. a med. Porci puri ad facrificium, ut immolentur, olim appellati facres. quos appellat Plautus, cum ait: Quanti funt porci facres? & cap. 4. a med. Porci, qui a partu decimo die habentur puri, ab co appellantur ab antiquis facres, quod tum ad facrifi

[ocr errors]
[ocr errors]
[ocr errors]
[ocr errors]

.

cium idonei dicuntur primum. Adde Plaut. Men. 2. 2. 16. & Rud. 4. 6. 4.

[ocr errors]
[ocr errors]
[ocr errors]
[ocr errors]

cum

SACERDOS, otis, m. & f. facerdote, ispeus, ispux, qui Deo dicatus. eft ad rem divinam faciendam minifter facrorum flamen, antiftes: item augur. Cic. 2. de Legib. cap. 8. Sacerdotum duo genera funto: unum quod præfit cæremoniis & facris alterum quod interpretetur fatidicorum, & vatum effata incognita, cum fenatus populufque adfciverit. Id. 7. Verr. cap. 45. Sacerdotes Cereris, atque illius fani antiftites, probatæ ac nobiles mulieres. Id. pro Font. c. ult. & Ovid. 5. Faft. v. 573. Fonteja facerdos Veftæ. Id. pro Dom. c. 1. Si ullo tempore magna caufa facerdotum populi R. judicio ac poteftate verfata eft, &c. Virg. 3. En. v. 8o. Rex. Anius, rex idem hominum, Phœbique facerdos. Sueton. in Claud. c. 22. In cooptandis per collegia facerdotibus. Plin. 1. 2. ep. 1. Illo die, quo facerdotes folent nominare, quos digniffimos facerdotio judicant, me femper nominabat. h. e. augures. Adde lib. 4. ep. 8. T Adje&tive Virg. En. 1. v. 277. donec regina facerdos Marte gravis geminam partu dabit Ilia prolem. Vellej. 1. 2. c. 124. extr. Mihi fratrique meo, proxime a nobiliffimis ac facerdotibus viris, deftinari prætoribus contigit. T Translate Cic. pro Sext. c. 17. Res erat mihi cum fcurrarum fcorto, cum fororis adultero, cum ftuprorum facerdote, cum venefico, &c. ¶ Eft etiam nomen propr, aut cognomen civis, Romani ut C. Sacerdos prætor Siciliæ ante Verrem, apud Cicer. pro Planc. c. 11. & Verr. 3. c. 41. & Quintil. l. 6. c. 3. a med. & in Vet. Lap. apud Gruter. pag. 442. n. 1. C. Julius Sacerdos. SACERDOTALIS, le, facerdotale, iepurines, ad facerdotem pertinens. Plin. l. 7. epift. 24. Sacerdotales ludi. h. e. qui edebantur a facerdotibus, inito honore, ut ab Augufto in Pontificatu maximo, ut eft apud Suet. c. 44. ad fin. Adde Infcript. apud Gruter. pag. 431. n. 1. & quæ Guther. I. 3. de vet. jur. Pontif. c. 20. fcripfit. Macrob. 1. 3. Saturn. c. 5. Eximii vocabulum non poeticum riteni, fed facerdotale nomen eft. SACERDOTISSA, æ, f. facerdoteffa, l'épez, mulier, quæ facerdotio fungitur. Maffur. Sabin. apud Gell. I. 10. c. 15. Eadem ferme cgremoniæ funt quas Flaminicas facerdotiffas Diales feorfum ajunt obfervitaffe. Ita legitur in quibufdam Editionibus in aliis vero iifque emendatioribus re facerdotisfas deeft. Affertur etiam Hifpanica quædam Infcriptio, de cujus tamen ævo jure dubitatur probati quique Scriptores facerdotem utroque genere ufurparint. Ea Infcriptio apud Grater. ita legitur pag. 335. n. 10. Cornelia. Clementis. F. Tufcæ. Sacerdotis. Perpetuæ. Ordo. Iporcenfium. Ob. munificentiam. Statuam. Ei. Cenis. Publicis. Pofuit. Fortaffe Sacerdotis error fuit lapicidæ pro Sacerdoti. ut Cenis eft pro Cœnis. SACERDOTIUM, ii, n. facerdozio, isporun, facerdotis dignitas, & officium. Cic. pro Dom. cap. 53. Cum Licinia Virgo Veftalis, fummo loco nata, fanctiffimo facerdotio prædita, T. Flaminino, Q. Metello Coff. aram, & ædiculam, & pulvinar fub facro faxo dedicaffet. Id. ibid. c. 52. Sacerdotium inire. Id. ibid. cap. 14. In facerdotium venire. Id. ibid. c. 40. Publicis facerdotiis præeffe. Id. 2. Agrar. c. 7. Sacerdotia mandare. Significat etiam facerdotis proventum. Nam apud Gentiles Sacerdotia fuerunt, qualia nos minus Latino in hac fignificatione vocabulo Beneficia appellamus. Sacerdotiorum autem duo fuerunt genera: unum quod facris effet addi&tum locis, quæ Reipublicæ, aut Principum, aut Pontificum Collegii collationis effent: alterum, quod ædis, aut facelli juris effet a patre familias ea ratione erecti, dedicatique, ut & facrorum cura, & fructuum ipfius facerdotii perceptio ad folam gentem familiamque fuam perpetuis fucceffionibus devolveretur. Liv. l. 9. c. 29. a med. Gens Potitia, cujus ad aram Herculis familiare facerdotium erat Id. l. 30. c. 26. ad fin. In ejus locum Pontifex (nam duo facerdotia habuit Ser. Sulpitius Galba inauguratus. Tacit. 1. Hift. c. 77. Recens ab exfilio reverfos adolefcentes avitis, & paternis facerdotiis in folatium recoluit. Accipitur interdum pro Auguratu. Plin. l. 4. ep. 8. Gratularis mihi, quod acceperim auguratum jure gratularis: primum quod graviffimi Principis judicium in minoribus etiam rebus confequi, pulcrum eft: deinde quod facerdotium ipfum cum prifcum & religiofum, tum &c. SACERDOTULA, æ, f. minor, feu parva facerdos. Varr. lib. 4. de L. L. c. 29. ad fin. Di&tum capital a capite, quod facerdotulæ in capite etiam nunc folent habere. Feft. in Flaminia. Flaminia dicebatur facerdotula, quæ Flaminica Diali praminiftrabat. Veranius apud eund. in oletum. Sacerdotula in facrario Martiali fecit oleSACERSANCTUS, a, um, facrofan&tus. Tertull. de cor. Mil. c. 13. fub fin. Quam facerfan&tus, quamque honeftus ac mundus fit habitus ifte, &c. SACES, æ, m. & in plur. num. Sacæ, arum, Eduns, Exxa, populi Scythia, in orientali latere Cafpii maris, ubi nunc Sarmacanda regnum effe creditur. Plin. l. 6. c. 17. Catull. carm. 11. ad Fur. & Aurel. v. 5. Sive in Hircanos, Arabafque molles, Seu Sacas, fagittiferofque Parthos. Claudian. lib. 1. de laudib. Stilich. v. 156. hic crine decoro Armenius, hic picta Saces, fucataque Medus, Hic gemmata niger tentoria fixerat Indus.

tum.

[ocr errors][ocr errors]

SACOMA, atis, n. peso, contrappeso, romano, cńuwux & Dorice r καμα æquipondium quod in altera ftatera parte opponitur ad æquilibrium alicujus rei faciendum. Vitruv. 1. 9. c. 3. Auream coronam votivam immani pretio locavit, faciendam, & aurum ad facoma appendit redemptori. Is ad tempus opus manufactum fubtiliter regi approbavit, & ad facoma pondus coronæ vifus eft præftitiffe. hoc eft eodem pondere aurum elaboratum reddidit, quo infe&tum

[ocr errors]

tum acceperat. Id. Vitruv. I. eod. cap. ult. facoma faburrale vocat pondus appenfum horologio. contrappeso. SACONDIOS, ii, m, apud Indos eft genus amethyfti colore ad hya-cinthum defcendentis; quem colorem illi facon vocant. Qui fi dilutior fit, fagapenos vocatur. Plin. lib. 37. c. 9. ante med. SACOPENIUM, ii, h. fuccus herbæ ferulaceaæ, & ipfe frutex, unde manat. Plin. l. 19. c. 8. poft med. Sacopenium & ipfum in hortis quidem nafcitur, fed medicinæ tantum. Id. 1. 20. c. 18. Sacopenium, quod apud nos gignitur, in totum tranfmarino alienatur Illud enim hammoniaci lacrymæ fimile, fagapenum vocatur. Prodeft laterum & pectoris doloribus, convulfis, tuffibus, &c. SACOS. V. Sacondios,

[ocr errors]
[ocr errors]

SACRAMENTUM, ti, n. cosa facra, res facrata: a facro, as, unde facramen, facramentum, ut a levo levamen, levamentum, &c. Hinc prifcis Latinis fuit pecunia, quam litigantes in loco facro, vel apud Pontificem deponebant, depofito, pegno. Qua de re ita Varro fub fin. l. 4. de L. L. Ea pecunia, quæ in judicium venit in litibus, facramentum a facro. Qui petebat, & qui inficiebatur, de aliis rebus uterque quingentos æris ad Pontificem deponebant: de aliis rebus item certo alio legitimo numero affium. Qui judicio vicerat, fuum facramentum a facro auferebat: victi ad ærarium redibat. Feftus: Sacramentum æs fignificat, quod pœnæ nomine penditur, five eo, qui interrogatur, five contenditur. Id in aliis rebus quinquaginta affium eft, in aliis rebus quingentorum inter eos, qui judicio inter fe contenderent. Qua de re lege L. Papirii tribuni plebis fanétum eft his verbis: Quicumque prætor pofthac factus erit, qui inter ciftes jus dicet, trefviros capitales ( alii monetales) populum rogato, iique trefviri capitales, quicumque pofthac fa&ti erunt, facramenta exigunto, judicantoque, eodemque jure funto, uti ex legibus, plebeique fcitis exigere, judicare, effeque oportet. Pergit Feftus: Sacramenti autem nomine id as dici cœptum eft, quod, & propter ærarii inopiam, & facrorum publicorum multitudinem confumebatur id in rebus divinis. Afcon. in Verr. 3. c. 9. Cum in rem aliquam agerent litigatores, & pœna fe facramenti peterent, &c. Ex hoc more litigantium deponendi pecuniam, ne calumniatores impune difcederent, factum eft, ut facramentum pro caufa, vel controverfia ufurparetur, feu pro litis genere fimili fponfionis. Cic. 1. de Orat, c. 10. Agerent enim tecum lege primum Pythagorei, vindicarentque ornati homines in dicendo, & graves, quibufcum tibi jufto facramento contendere non liceret. Id. pro Cecin. c. 33. Cum Aretinæ mulieris libertatem defenderem, & Cotta decemviris religionem injeciffet, non poffe facramentum noftrum juftum judicari, &c. Id. pro Mil. c. 27. Qui non calumnia litium, non injuftis vindiciis ac facramentis alienos fundos, fed caftris, exercitu, fignis inferendis petebat. Id. pro Dom. c. 29. ad fin. Si decemviri facramentum in libertatem injuftum judicaffent. Sæpe eft jusjurandum, quod facrum maxime habetur: item id quod jurejurando affirmatur aut fit, & obligatio jurejurando contracta, giuramento, facramento, faramento, opnos, opnandorov: & præcipue dicitur de eo, quo fe milites nomina dantes reipublicæ ftrenuam & fidelem peram daturos, & militarem difciplinam fervaturos pollicentur. Liv. I. 22. c. 38. difcrimen tradit inter facramentum, & jusjurandum militare: illud fuiffe jurationem ab ipfis militibus inter fe fua voluntate factam hoc legitimam jurisjurandi adactionem fingularum militum coram tribunis fuis. quam rem tangit etiam Frontin. I. 4. Strategem. c. 1. Diftinguit etiam Servius ad n. 8. v. 1. inter facramentum, & conjurationem. Sacramentum vocat legitimam militiam eorum, qui finguli jurabant pro republica fe effe facturos; nec difcedebant, nifi completis ftipendiis: Conjurationem, cum fubito ad vexilla vocati, ut fiebat in tumultu fimul omnes jurabant. Formulam five jurisjurandi, five facramenti recitat ex Cincio Gell. l. 16. c. 4. Erudite admodum his de rebus, & fufe difputat Schelius in not. ad Polyb. cap. 1. de facram, to. 10. Antiquis. Rom. Grævii pag. 1172. Porro varii funt in hac voce loquendi modi. Cie. 1. Offic. c. 11. a med. Cato ad Pompilium fcripfit, ut fi eum pateretur in exercitu remanere, fecundo eum obligaret militiæ facramento, quia, priore amiffo, jure cum hoftibus pugnare non poterat. Cef. I. 1. B. Civ. c. 23. ad fin. Milites Domitianos facramentum apud fe dicere jubet. & cap. penult. extr. Liv. l. 4. c. 53. & Plin. l. 10. ep. 38. Ne quis invitus facramento dicere cogeretur. Cæf. l. 6. B. Gall. c. 1. Ut quos ex Cifalpina Gallia confulis facramento rogaviffet, ad figna convenire juberet. Id. lib. 2. B. Civ. c. 32. a med. Ut eo neglecto facramento, quo nunc tenemini, refpiciatis illud, quod deditione ducis fublatum eft. Valer. Max. 1. 5. cap. 2. n. 2. Juventus ultro nomina fua militari facramento obtulit. Sueton. in Ner. c. 44. Citare tribus ad facramentum. Liv. l. 4. c. 5. & Tacit. 1. Ann. c. 37. & 3. Hiftor. cap. 58. Conful facramento juniores adiget, & in caftra educet. Tacit. 1. Ann. cap. 42. & Sueton. in Aug. cap. 24. Imperatoris facramentum detrectare. Sueton. in Galb. c. 10. ad fin. mutare. Tacit. 1. 3. Hift. c. 42. exfuere. & lib. 4. c. 21. accipere. & 16. Ann. c. 13. fub fin. Etate feffos facramento folvere. Id. 1. Hift. cap. 5. Miles urbanus longo Cæfarum facramento imbutus. h. e. qui diu fub Cæfaribus militaverat. lib. 2. c. 81. Ante idus Julias Syria omnis in eodem facramento fuit. b. e. una cum exercitu in Vefpafiani verba juravit, Liv. 1. 28. 6. 27. Sacramenti religionem rumpere. Sil. I. 10. v. 448. Obftringunt animas patriæ, dictataque jurant Sacramenta deis Juvenal. fat. 16. v. 35. Præmia nunc alia atque alia emolumenta notemus facramentorum. b. e. militiæ. Extra rem militarem Feftus: Sacramento dicitur, quod jurisju randi facratione interpofita a&tum eft: unde quis facramento dicitur interrogari, quia jusjurandum interponitur. Petron, in Satyr. c.

[ocr errors]
[ocr errors]
[ocr errors]

vius.

[ocr errors]
[ocr errors]
[ocr errors]

117. In verba Eumolpi facramentum juravimus, uri, vinciti, verberari, &c. & cap. 80. Sacramentum amicitiæ delere. Horat. 1. 2. od. 17. v. 9. non ego perfidum dixi facramentum. Plin. l. 10. ep. 97. de Chriftianis. Se facramento non in fcelus aliquod obftringere, fed ne furta ne adulteria committerent. Apul. l. 3. Met. Si quod ineffet mutis animalibus tacitum ac naturale facramentum b. e. confenfio, confpiratio, focietas, qualis eft inter milites ejufdem facramenti. Id. ibid. non procul ab init. Priufquam ifte elaberetur ad graviffimum judicii veftri facramentum cum curavi producere. b. e. fidem ac religionem jurisjurandi, qua vos judices tenemini de criminibus reorum judicare. Ecclefiæ Scriptoribus Tertullian. Hieronym. &c. eft myfterium, res facra, fignum fenfibile rei facræ latentis, Prudent. mopi sep. 14. de S. Romano ponit pro ipfo verbo Dei, verf. 18. Nolite verba, cum facramentum meum Erit canendum, providenter quærere. Arnob. refpicit ad facramentum militare, cum ait 1. 2. pag. 45. Malunt exheredari a parentibus liberi, quam fidem rumpere Chriftianam, & falutaris`militiæ facramenta deponere. SACRANI, orum, populi Latii. Unde Sacrane acies. Virg. 7. Æn. v. 796. Et Sacrane acies, & piti fcuta Labici. Feftus: Sacrani appellati funt Reate orti, qui ex Septimontio Ligures, Siculofque exegerunt. nam vere facro nati erant. Serv. ad loc. Virg. cit. Dicúnt, quendam Corybantem veniffe ad Italiam & tenuiffe ea loça, quæ Urbi vicina funt & ex eo populos ducentes originem Sacranos appellatos. nam facrati funt Matri deum Corybantes. Alii Sacranas acies Ardeatium volunt, qui aliquando cum peftilentia laborarent, ver facrum voverunt: unde Sacrani dicti funt. Hæc SerSACRARIUM, ii, n. fagreftia, facrario, iepatuor, ispopunaxion. Ulpian. Dig. lib. 1. tit. 8. leg. 9. Notandum eft, aliud effe facrum locum, aliud facrarium. Sacer locus eft locus confecratus: facrarium eft locus, in quo facræ res ponuntur : quod etiam in ædificio privato effe poteft: & folent, qui liberare eum locum religione volunt, facra inde evocare. Serv. ad En. 12. v. 199. Sacrarium proprie locus eft in templo, in quo facra reponuntur: ficut donarium eft, ubi ponuntur oblata. Apud Ovid. 10. Met. a verf. 691. hujufmodi facrarii defcriptio habetur. Sepiebatur fecefpita, h. e. repagulo, feu reticulo aneo, in quo tubi relinquebantur, per quos facra manibus tangere licebat, ut docet Feft. in Secefpitam. ¶ Ponitur etiam pro facello, locoque facrato, oratorio, cappella, five publicus fit, five in privatorum ædibus conftitutus. Cic. pro Mil. cap. 31. fub fn. Ante ipfum facrarium Bonæ deæ, quod eft in fundo T. Sextii Galli, primum illud vulnus accepit. Sueton. in Aug. c.5. Natus eft regione Palatii, ad Capita bubula, ubi nunc facrarium habet, aliquanto poft quam exceffit, conftitutum. Cic. Fam. 13. ep. 2. C. Aviano Euandro, qui habitat in tuo facrario, multum utor, b. e. in ea parte ædium tuarum, in qua facrarium habes Adde Verr. 6. c. 2. Hinc fervus ab facrario eft inter officia domus Augufta, in vet. Lap. apud Murator. pag. 893. n. 6. & 909. n. 8. Item pro interiore, & fan&tiore parte templi, ut adytum: & pro ipfo templo. Martial, I. 7. epigr. 72. Sacraria Vefta. Hinc Jupiter apud Stat. 1. 3. Theb. vocat cælum v. 246. Arcem hanc æternam, mentis facraria noftræ. Virg. En. 12. v. 199. juro Vimque deum infernam & duri facraria Ditis. T Translate Cic. Catil. 1. c. 9. fub fin. & Catil. 2. c. 6. ad fin. Aquilam illam argenteam, cui domi tuæ facrarium fcelerum tuorum conftitutum fuit. Senec. 1. ult. quæftion. natural. c. penult. Arcana natura non promifcue, nec omnibus patent: reducta, & in interiore facrario claufa funt. Valer. Max. l. 6. c. 5. n. 4. Cottam in Tribunatu, quafi in aliquo facrario latentem, Tribunitia inde juftitia extraxit. Propert. 1. 3. el. ult. v. 19. Mens bona, fi qua dea es, tua me in facraria condo. T Sacrarium, fignum cælefte, V. in Ara. SACRARIUS, ii, m. fagreftano, cuftode, spoon, facrarii cuftos Infcript. apud Gruter. pag. 308. n. 1. Q. Tullius Q. F. Pontifex Sacrarius Junonis Quiritis. Adde pag. 1088. n. I.

[ocr errors]
[ocr errors]

SACRATIO, onis, f. confecrazione, dispos, confecratio. Macrob. I. 3. Saturn. ad illud Virg. 10. En. v. 419. Injecere manum Parcæ telifque facrarunt Euandri: cap. 7. a nied. Ex manus injectione pane mancipium defignavit: & facrationis vocabulo obfervantiam divini juris implevit. Feft. in Sacramento. Sacramento dicitur, quod jurisjurandi facratione interpofita actum eft. SACRATOR, oris, m. qui facrat, ut facrator juftitiæ, Augustin. epift. 140.

SACRATUS, a, um, confecrato, facro, ispis, confecratus, facer. Virg. 12. En. v. 213. tum rite facratas in flammam jugulant pecudes. Ovid. 3. de ar. am. v. 389. Vifite laurigero facrata Palatia Phœbo. Id. 2. Trift. v. 552. Et tibi facratum fors mea rupit opus Martial. . 9. epigr. 17. Pergamea pofuit dona facrata deo. Tibull. I. 1. el. 5. v. 42. Et dare facratis ofcula liminibus. Virg. 2. Æn. v. 165. facratum templum. & n. 3. v. 371. caput. Martial. lib. 4. epigr. 1. Cæfaris alma dies, & luce facratior illa, Confcia DiЯæum qua tulit Ida Jovem. Plin. l. 33. c. 4. ad fin. Numen gentibus illis facratiffimum. & lib. 37. cap. 1o. Hammonis cornu inter facratiffimas Ethiopia gemmas. Cajus Dig. lib. 38. tit. 17. leg. 9. Sacratiffimi Principis noftri oratione cavetur. Mamertin, in Paneg. ad Maximian. cap. 1. & in Genetkl. cap. 6. Sacratiffime Imperator. Macrob. lib. 3. Saturn. cap. 7. ad fin. Animas facratorum hominum diis debitas æftimabant. h. e. facrorum. V. Sacer. T&San crate leges funt, quibus fanctum eft, ut qui adverfus eas fecerit facer alicui deo fit cum familia, & pecunia. Ita Feftus. Hujufmodi fuerunt, quas fcivit plebs jurata in monte facro, cum feceffiffet a patribus, ut narrat Liv. 1. 2. c. 33. ut plebi fui magiftratus facro

fan&i

[ocr errors]
[ocr errors][merged small]

fancti effent, quibus auxilii latio adverfus confules effet: neve cui patrum capere eum magiftratum liceret. Alia etiam fuere, ne de capite civis R. nifi centuriatis Comitiis agi poffet: ne privilegia irrogari liceret. Hujufmodi fuit etiam lex militaris; ne cujus militis fcripti nomen, nifi ipfo volente, deleretur: lata ob feceffionem militum, dictatore M. Valerio Corvo, ut Liv. refert l. 7. cap. 41. Etiam alii populi fuas leges facratas habuere, ut Volfci & Equi, apud eund. l. 4. c. 26. Ligures, I. 36. c. 38. & Samnites apud Plin. 1. 34. c. 7. poft med. de quibus Liv. l. 10. c. 38. legendus eft. Cic. pro Sext. c. 7. Tetra immanifque bellua conftricta legum facratarum catenis. Id. pro Dom. c. 17. Vetant leges facrata, vetant XII. Tabula, leges privatis hominibus irrogari. id eft enim privilegium. Adde 3. Offic. e. 31. & in fragm. pro C. Cornel. majeft. reo apud Afcon. & ipfum Afcon. ibid. & Liv. 1. 2. c. 54. fub fin. T Lata fignificatione facrate dicuntur quæcumque leges fan&tiores & graviores. Virg. 2. En. v. 457. Fas mihi Grajorum facrata refolvere jura. Gell. l. 12. c. 4. Pro antiquis facratifque amicitiæ legibus. SACRAVIENSES, incolæ regionis Sacræ viæ in Urbe Roma. Feftus in October. Ipla enim Sacra via etiam Sacravia dicebatur, duabus fimul conflatis vocibus, ut eft apud Diomed. 1. 2. pag. 401. Putsch. & Charif. 1. 1. pag. 6. Et ita effe volunt quidam in illo Varron. l. 1. R. R. c. 2. ante med. Summa facra via, ubi poma veneunt. Et in vet. Infcript. apud Gruter. pag. 638. n. 7. M. Cædicius Jucundus aurifex de Sacravia. pag. 1033. n. 1. Emilia Aucta de Sacrav. SACRES PORCI. V. Sacer in fin. SACRICOLA, æ, m. & fem. facra colens, facra faciens, iepomore's Tacit. 3. Hift. c. 74. Apud ædituum occultatus folertia liberti, linco amitu turbæ facricolarum immixtus ignoratufque. b. e. facerdotum & corum, qui eis miniftrabant. Apul. in Florid. n. 18. ad fin. ( al. l. 4. ) Sum enim non ignotus illius facricola, nec recens cultor, nec ingratus antiftes. Macrob. I. 5. faturnal. c. 19. Ad facricolarum fagarumque carmina & devotiones fugiens. Solin. c. 1. ( al. 2.) poft init. Cum vifcerationem facricolis daret. b. e. omnibus qui facrum illud colentes facrificio interfuerant. Ammian. I. 22. c. 14. ( al. 32. ) Vi&timarius pro facricola dicebatur ad crebritatem hoftiarum alludentibus multis. Prudent. in præfat. I. 1. adverf. Symmach. v. 47. reges facricolæ. h. e. facrifici. Tribuunt aliqui & Ciceroni Verr. 6. c. 50. a med. Urbs illa non urbs videtur fed fanum Cereris effe: habitare apud fefe Cererem Ennenfes arbitrantur : ut mihi non cives illius civitatis, fed omnes facerdotes omnes facricolæ, atque antiftites Cereris effe videantur Plerique al. leg. accole.

[ocr errors]
[ocr errors]

SACRIFER, a, um, iepopópos, facra ferens. Ovid. 4. Faft. v. 251. Cum Trojam Eneas Italos portaret in agros, Eft dea ( Cybele) facriferas pæne fecuta rates.

[ocr errors]

quo

SACRIFICĀLIS, le, pupynos, ad facrificos & facrificia pertinens Tacit. 2. Ann. c. 69. Admotas hoftias, facrificalem apparatum, feAtam plebem per lictores proturbat. Apul. initio l. 9. Metam. Triclinium in dominus ædium facrificales epulas cum facerdotibus deæ cœnitabat. Tertull. adverf. Hæret. c. 40. Sacrificalia minifteria, & inftrumenta. Legitur & facrificialis. SACRIFICATIO, onis, f. facrificazione, i'spopyia, Juoix, a&tus & ratio facrificandi. Cic. 2. de nat. Deor. c. 27. In ea dea, quæ eft rerum cuftos intimarum, omnis & precatio, & facrificatio externa eft.

SACRIFICATOR, oris, m. euras, qui facrificat. Tertull. de Spectac. c. 8. fub fin. Si Serapeum facrificator, & adorator intravero. SACRIFICĀTUS, a, um, facrificato, in facrificio mactatus. Plin. l. 36. c. 21. Aetite gravidis adalligati in pelliculis facrificatorum animalium, continent partus. ¶ De facrificatis apud Cyprianum V. in Sacrifico.

SACRIFICATUS, us, m. facrificatio. Apul. l. 7. Metam. Nullum ufpiam pecus facrificatui, ac ne vinum quidem potatui habemus. SACRIFICIUM, ii, n. facrifizio, duria, ispupyia, res divina, facrum. Cic. de clar. Orat. c. 14. a med. Sacrificium cum læna facere. Id. de Harufp. refp. c. 6. a med. Scelere violare facrificium, quod fit pro falute populi R. Colum. l. 12. c. 18. ante med. Sacrificia Libero Liberæque quam fanétiffime caftiffimeque facienda. Cef. 1. 6. B. Gall. c. 12. Sacrificia publica ac privata procurare. & ibid. interdicere facrificiis. Cic. Verr. 6. c. 57. extr. Sacrificiis anniverfariis deum colere. Ovid. 3. ex Ponto, ep. 2. v. 57. Sacrifici genus eft (fic inftituere priores) Advena virgineo cafus ut enfe cadat. SACRIFICO, & Sacrufico, as, a. 1. & olim deponentis forma Sacrificor, aris, atus fum, facrificare, uw, facrum facio, diis quippiam offerendo, aut victimam cædendo rem divinam facio. Varr. 1. 4. de L. L. c. 26. In facrificando deis hoc poculo magiftratus dat deo vinum. Nep. in Annib. c. 2. Ad aram adduxit, apud quam facrificare inftituerat. Plaut. Moftell. 1. 3. 84. Si fummo Jovi vivo argento facruficaffem. Id. Pan. a. 2. v. 3. Quive ullum turis granum facrificaverit. Feft. in Sacrima. Muftum facrificare Libero. Ovid. 4. Faft. v. 414. ignavam facrificate fuem. Plaut. Stich. 1. 3. 97. Quot agnis fecerat? Cro. illa quidem nullum facrificavit. Id. Epid. 2. 1. 7. Uxoris quoties fepulcrum vides facruficas illico Orco hoftiis. Id. Amph. 4. 2. 14. Merc. Sacrufico ego tibi. Ampb. qui? Merc. quia enim te macto infortunio. h e. diis facra facio, quæ tibi malum inferant: in tuum cruciatum victimas cado. In fuppof. ejufd. Amph. fcena que incipit: Tun' me mactes, in fin. & alia que incipit: Quis tam vafto, verf. 17. facrificare aliquem eft malo afficere, mactare infortunio, vel etiam cædere, occidere. ¶ Paffive imperfonaliter, Plin. l. 3. c. 5. poft med. Diva Angerona, cui facrificatur a. d. XII. cal. Januar. Id. l. 16. c. 6. ad fin. Emortuo carbone facrificatur. Adde lib. 7. c. 47. ¶ Depo

nentis forma Varr. apud Non. cap. 7. n. 98. Biviris nuptis facrificabantur in cubiculo viduæ. Adde alia duo loca ejusd. ibid. & Gell. 1. 18. c. 12. Hinc particip. facrificatus, qui facrificavit. quod negat Varr. 1. 8. de L. L. c. 61. recte dici: ut & facrificandus. Nihilominus apud Cyprian. epift. 52. dicuntur facrificari, qui Chriftianam religionem profeffi, metu perfecutorum diis facrificaverant. SACRIFICULUS, li, m. sporoos, facerdos vilis & vanæ fuperftitionis, ut ipfa diminutiva vox indicat. Liv. I. 25. c. 1. Sacrificuli ac vates ceperant hominum mentes. Suet. in Domit. c. 1. Ifiaci celatus habitu, interque facrificulos vanæ fuperftitionis latuit. ¶ Res facrificulus, rex facrorum. V. Rex. SACRIFICUS, a, um, ispomoids, facra faciens. Ovid. 6. Faftor. sub fin. Marcia facrifico deductum nomen ab Auco. b. e. qui facrorum potiffimum curam habuit, ut eft apud Liv. l. 1. c. 32. Idem epitheton Numæ tribuit Lucan. l. 9. v. 478. ob eandem rationem. V.

[ocr errors]
[ocr errors]
[ocr errors]

Liv. l. 1. c. 19. T Item ad facrificia pertinens, facerdotalis. 0vid. 13. Met. v. 590. dies facrifici. h. e. fefti, & in quibus facrificia fiunt. & lib. 15. v. 483. docere aliquem ritus facrificos & lib. 12. v. 249. qui candida tauri Rumpere facrifica molitur colla fecuri. Sil. l. 3. v. 27. Veftis facrifica. Senec. in Agam. v. 584. tibia facrifica. Id. in Med. v. 38. Preces facrifice. Val. Flacc. 1. 8. v. 243. aræ facrifice. Adde lib. 4. v. 110. ubi facrificum jugum dicit montem, in quo Amycus mactabat homines, facrificium Neptu no patri. Ovid. 1. Faft. v. 129. modo namque Patulcius idem, Et modo facrifico Clufius ore vocor. b. e. lingua facerdotum. T Rex facrificus, rex facrorum. V. Rex. Liv. 1. 40. c. 42. circa med. De rege facrifico fufficiendo in locum Dolabellæ, contentio fuit. SACRILEGE, Jacrilegamente, isporus, impie. Tertull. in Apol. c. 12. Contumeliofiffime, & in ipfo opere facrilege. SACRILEGIUM, ii, n. furto facrilego, isporuniz furtum rei facræ aut ex facro ut Quintil. l. 7. c. 3. definit. Phedr. I. 4. fab. 19. v. 3. Fur onuftus facrilegio. Liv. l. 42. c. 3. Sacrilegium prohibere. b. e. ne tegulæ de Junonis æde tollerentur. Quintil. 1. 5. c. 10. Sacrilegium facere. Id. 1. 4. c. 2. admittere Juftin. 1. 32. c. 2. committere. lib. 1. c. 9. perpetrare. & lib. 8. c. 1. extr. Sacrilegii pœnas luere fanguine. Liv. 1. 4. c. 20. Prope facrilegium ratus fum, Coffo fpoliorum fuorum Cæfarem fubtrahere teftem. ¶ Et quævis religionum violatio. Nep. in Alcib. c. 6. a med. Damnare ali-quem facrilegii. b. e. quod facra Cereris violaverit. Senec. de vita beata, c. 27. Cum in cælum infanitis, non dico facrilegium facitis, fed operam perditis. Flor. l. 2. c. 17. a med. Non prius figna convertit, quam cadentem in maria folem, obrutumque aquis ignem, non fine quodam facrilegii metu & horrore deprehendit. SACRILEGUS, a, um, facrilego, Deorurn's, ¡spórunos Sacrilegus eft, qui facra legit, b. e. furatur. Cic. 2. de Legib. c. 16. Sacrilego pœna eft: neque ei foli, qui facrum abftulerit, fed etiam ei, qui facro commendatum. Senec. 2. de Ira, c. 28. a med. Homicidæ tyrannus irafcitur, & punit furta facrilegus. Plaut. Rud. 3. 4. 1. Exi e fano, natum quantum eft hominum, facrilegiffime. T Item quicumque facrorum violator, impius, fceleftus. Tibull. 1. 3. el. s. V. II. facrilegos templis admovimus ignes. Ovid. 14. Met, v. 539Irrita facrilega jactas incendia dextra. b. e. in naves facras Matris Idææ. Id. de remed. amor. v. 367. facrilegæ linguæ.b.e. eorum qui pio Eneæ maledixere. Id. 3. Faft. v. 700. manus. b. e. eorum qui occiderunt C. Cæfarem. & lib. 1. amor. el. 7. v. 28. quæ dominam verberarunt. Martial. I. 9. epigr. 72. facrilegum nefas. b. e. conjuratio in patriam. epigr. 86. facrilegi furores. h. e. ejus, qui movit bellum civile: qua de re Sueton. in Domit. c. 6. ubi de L. Antonio Saturnino. Rurfus Martial. I. 4. epigr. 30. hami facrilegi. b. e. qui pifcibus facris injiciuntur. Terent. Eun. 5. 3. 2. Qui referam illi facrilego gratiam, qui hunc fuppofuit nobis. Ovid. l. 1. de ar. am. v. 435. facrilegas meretricum ut profequar artes Val. Max. 1. 8. c. 11. n. 4. extern. Sacrilega cupiditas. voglia beftiale. SACRIMA appellabant, inquit Feftus, muftum, quod Libero facrificabant pro vineis, & vafis, & ipfo vino confervandis: ficut præmeffum de fpicis, quas primum meffuiffent, facrificabant Cereri. Gloff. vet. Sacrima pyn yndnus. Id. Feft. in fragm. Sacrificium, quod pro uvis primis fieret, appellabatur ab antiquis facrima. Eft autem, ut Ælius Stilo, & Cloatius dicunt, muftum inditum in amphoram Liberalibus, facrificii caufa, pro uvis & vino, quæ quafi facra funt, cum Libero fit; ut præmetium, cum Cereri. SACRIPORTUS, ti, m. nomen loci in quarta regione Urbis Roma > inter viam Sacram, & vicum fandaliarium, qui a Sex. Rufo dicitur Sacriporticus, & creditur fuiffe Janus pervius, vel alius fimilis Arcus. Varr. 1. 4. de L. L. c. 8. ad fin. TEo loco C. Marium C. filium Sulla prælio devicit. Epit. Livii 1. 87. Flor. 1. 3. c. 21. ad fin. Vellej. l. 2. c. 26. & Aurel. Vit. de vir. illuftr. c. 68. T Item oppidi maritimi in finu Tarentino. Liv. I. 26. c. 39. ¶ Divifit vocem Lucan. 1. 2. v. 134. Jam quot apud Sacri cecidere cadavera portum? Aut Collina tulit ftratas quot porta catervas ? SACRIS, cre. V. Sacer in fine. SACRIUM, vox Scythica fuccinum fignificans. Plin. l. 37. c. 2. ad fin. SACRO, as, avi, atum, a. 1. confecrare, fepów, diis dedico, facrum reddo, confecro. Virg. 5. n. v. 48. divinique offa parentis Condidimus terra, moeftafque facravimus aras. lib. 4. v. 200. Centum aras pofuit, vigilemque facraverat ignem. & lib. 7. v. 62. laurum Ipfe ferebatur Phoebo facraffe Latinus. Id. l. 6. v. 73. facrare viros. b. e. facerdotes facere: & loquitur de Quindecimviris libris Sibyllinis infpiciendis. Liv. 1. 2. c. 8. Sacrare cum bonis caput ejus, qui regni occupandi confilia iniffet. V. Sacer. Id. 1. 38. c. 33. a med. Sacrare foedus. h. e. per facra, & jusjurandum faucire. Juftis. L. 36.

[ocr errors]
[ocr errors]

nem,

te.

caz. a med. Sacrare dièm jejunio. Cic. pro Balb. c. 14. San&iones facrandæ funt aut genere ipfo, aut obteftatione & confecratione legis, aut pœnæ, cum caput ejus, qui contra facit, confecratur. Urbane, & translate Virg. Æn. 12. v. 140. hunc illi rex ætheris altus honorem Jupiter erepta pro virginitate facravit. b. e. dedit attribuit, proprium dicavit, quemadmodum dantur diis, quæ confecrantur. Poffis etiam hypallagen hic agnofcere, fcilicet, hoc honore Jupiter eam facravit, b. e. facram & deam fecit. Martial. l. 1. epigr. 117. Hoc nemus æterno, cinerum facravit honore Fænius. b. e. exftructo fepulcro religiofum fecit. Horat. I. 2. ep. 1. v. 49. Miraturque nihil, nifi quod Libitina facravit. b. e. e vivis fuftulit, & ad Manes mifit qui facri funt. Id. l. 1. od. 26. v. 11. Hunc Lesbio facrare plearo Teque tuafque decet forores. confacrare all' immortalità. & Virg. 10. En. v. 419. Injecere manum Parcæ, lifque facrarunt Euandri. b. e. deftinarunt tanquam facrum homi& diis mactandum Sacrare votum, dedicare templum diis, quod quis voverat Virg. 8. En. v. 714. At Cæfar triplici invectus Romana triumpho Moenia, diis Italis votum immortale facrabat. SACROSANCTUS, a, um, facrofanto, exreduxouéves, inviolabilis, intactus, ab omni injuria tutus: a facer, & fanctus, quia fancitum effet ut facer haberetur, qui violaffet, quod fancitum erat. Sacrofanctum aliquid fiebat tum religione, tum lege: religione quidem, quia certis ad hoc cæremoniis opus erat lege autem, quia hac fanciebatur, ut facer effet, qui facrum violaffet, eive nocuiffet, cui hac lege cautum erat. Sanciebatur autem vel a fola plebe, vel a Patriciis, & plebe fimul. Nec fanciebatur, nifi intercedente juramento, quemadmodum Feftus docet. Erat autem juramentum tale legem fe perpetuo obfervaturos, addebaturque exfecratio, ut qui legi parerent, ita deos fuperos inferofque propitios haberent, qui non parerent infeftos. Verba Fefti funt: Sacrofan&tum dicitur, quod jurejurando interpofito eft inftitutum, fi quis id violaffet, ut morte pœnas penderet cujus generis funt Tribuni plebis, Edilefque ejufdem ordinis: quod affirmat M. Cato in ea quam fcripfit, Ediles plebis facrofan&tos effe. Cic. pro Corn. Balb. c. 14. Quid fuit in rogatione ea , quæ de Pompejo a Gellio & a Lentulo Coff. lata eft, in qua aliquid facrofan&tum videretur? Primum enim facrofan&tum effe nihil poteft, nifi quod populus, plebfque fanxiffet

[ocr errors]

:

[ocr errors]
[ocr errors]
[ocr errors]
[ocr errors]
[ocr errors]
[ocr errors]
[ocr errors]
[ocr errors]

ni facra quædam privata,
bant. V. Coemptionalis.

[ocr errors]
[ocr errors]

quæ una cum bonis ad heredes tranfiTHinc fine facris bereditas proverb. a

pud Feft. quod dici folet cum aliquid obvenerit fine ulla incommoda appendice: quod olim facra non folum publica curiofiffime adminiftrabant fed etiam privata: reli&tufque heres fic pecuniæ, etiam facrorum erat, ut ea diligentiffime adminiftrare effet neceffarium. Hæc Feftus. Hinc parafitus apud Plaut. Capt. 4. 1. 7. Ita hic me amoenitate amona amoenus oneravit dies. Sine facris hereditatem fum aptus effertiffimam. Nos Itali fimili fenfu dicimus carne senza offo: & rofa fenza spine. Interdum facra dicuntur recondita artium aut fcientiarum præcepta. Quintil. 1. 5. c. ult. • med. Peregiffe mihi videor facra tradentium artes. T Aliter bac facra non conftant, proverb. apud Aufon. in fin. centonis nuptialis. quo uti poffumus, cum quippiam male facimus, aut dicimus, fed quod loco aut rei conveniat, aut neceffarium fit. SADDUCEI, orum, m. hæretici quidam inter Judæos, quorum opinio animas una cum corpore interire nec ullam effe corporum refurrectionem neminem præter deum, dominum appellari paticbantur, nec quicquam præter legem fervandum exiftimabant; fatum omnino negabant & juftorum nomen fibi unis vindicabant. nam Sadducæus hebraice juftus fignificat. Tertullian. de præfcription. adverf. hæreticos, c. 45.)

[merged small][merged small][ocr errors]

SÆCULARIS, re, d'un secolo, ainos, ad fæculum pertinens. Ludi
feculares a Romanis centefimo quoque anno celebrabantur pro inco-
lumitate populi & reipublicæ. Feftus: Sæculares ludi Tarquinii Su-
perbi regis in agro funt primum facti , quem Marti confecravit P.
Valerius Poplicola Cof. quod populus R. in illo loco antea reper-
tam aram quoque Diti ac Proferpinæ confecraverat in extremo Martio
Campo, quod Terentium (al. Terentum) appellatur, demiffam infra
pedes fere viginti (V. Valer. Max. I. 2. c. 4. n. 5.) in qua pro malis
avertendis populus R. facra facere folitus erat. Ludos poftea fa-
culares & nonagefimo quoque anno facere ibi cœpit, Popilio La-
nate Duumviro facrorum : in quibus hoftiis furvis eft operatus tri-
bus diebus totidemque noctibus. Ac deinde inftitutum eft, centum
poft annos ut fierent. unde videntur fæculares appellati, quod cen-
tum annorum fpatium fæculi habetur. Hæc Feftus. Originem &
caufam horum ludorum ad miraculum refert Val. Max. loc. cit. quod -
ibi fufe perfequitur. Quod vero centefimo quoque anno fierent
docet præter Feftum Cenforinus de die nat. c. 17. allatis fragmentis
Varronis, & Livii. Alii tamen apud eund. ibid. fcilicet Commenta-
rii Quindecimvirorum, & D. Augufti edi&ta, oftendunt, poft cente-
fimum decimum annum effe factos: unde Horat. in carm. feculari,
v. 21. Certus undenos decies per annos Orbis ut cantus referatque
Ter die claro totienfque grata No&te frequentes. Quare
Cenforin. rem incertam effe ait, ficut incertum eft, quot annorum
fpatio fæculum definiretur. Plin. l. 7. c. 48. fub fin. Minus miror,
Stephanionem, qui primus Togatas faltare inftituit, utrifque fæcu-
laribus ludis faltaffe, & D. Augufti, & quos Claudius Cæfar con-
fulatu fuo quarto fecit, quando fexaginta tres non amplius anni
interfuere. Suet. in Claud. c. 21. Fecit & fæculares, quafi antici-
patos ab Augufta, nec legitimo tempori refervatos. "Quare vox
præconis irrifa eft, invitantis more folemni ad ludos
> quos nec
fpectaffet quifquam, nec fpectaturus effet: cum fupereffent adhuc qui
fpectaverant, & quidam hiftrionum producti olim, tunc quoque
producerentur. Hæc Sueton. T Seculare carmen, quod fæculari-
bus ludis cani confuevit a fele&tis pueris & puellis: quale habe-
mus ab Horatio compofitum poft Epod. Ecclefiafticis Scriptori-

[ocr errors][ocr errors]

bus fæcularis eft profanus, ethnicus, gentilis, fecolare. Tertull. de cor. Mil. c. 7. Litteræ fæculares. Sedul. in epift. ad Macedonium Sæcularia ftudia. Sidon. initio concion. poft epift. 9. 1.7. Hiftoria fæcularis. Tertull. in exhortat. ad caftit. fub fin. Feminæ quædam fæculares. b. e. Dido, & Lucretia. TSunt qui fcrib. fecularis. V. in fin. vocis fequent.

Speciatim apud Romanos Tribuni plebis facrofan&ti fuere, ideft eos nemo lædere poterat fine capitali piaculo. Liv. l. 3. c. 55. Et cum plebem hinc provocatione, hinc tribunitio auxilio fatis firmaffent, ipfis quoque Tribunis ut facrofancti viderentur (cujus rei prope jam memoria aboleverat) relatis quibufdam ex magno intervallo cæremoniis renovarunt ludos & cum religione inviolatos cos tum lege etiam fecerunt, fanciendo, ut qui Tribunis plebis, Edilibus, Judicibus, Decemviris nocuiffet, ejus caput Jovi facrum effet, familia ad ædem Cereris, Liberi, Liberæque venum iret. Hac lege juris interpretes negant quenquam facrofanétum effe, fed eum, qui eorum cuiquam nocuerit, facrum fanciri. Hæc Liv. Id. l. 9. c. 9. Dedetis & iftos facrofanétos quamprimum magiftratu, abierint. Plin. ipfos Tribunos facrofanitos dicit l. 7. c. 44. Cum refiftendi facroque fanctum repellendi jus non effet. Tuños. Ex his habemus facrofan&tum dici duplici ratione, tum eum qui Tribunum, Edilem, &c. violaverit, ut eft apud Livium; tum ipfum Tribunum Edilem &c. ut eft apud Plinium, per quandam metonymiam ¶ Sacrofan&tum etiam translate dicitur quidquid violari nefas eft Tacit. Ann. 4. c. 36. Ut quis diftri&tior accufator, velut facrofan&tus erat. Val. Max. 1. 5. c. 3. in fin. Honore arcæ decoratos cineres facrofan&tiores colis. Al. aliter leg. Cic. 2. Catil. c. 8. Sacrofan&tæ poffeffiones. Plin. l. 7. ep. 11. Corelliam diligo, ut fororem Corellii Rufi, cujus mihi memoria facrofancta est. T In recto fingul. mafcul. facerfanctus dictum eft a Tertull. V. fuo loco. SACROVIRIANUS, a, um, ad Sacrovirum pertinens. Julius Sacrovir inter Gallos nobilis, cujus majores bene de Romanis meriti civitate R. donati fuerant, auctor fuit apud Eduos rebellionis ob magnitudinem æris alieni ut Tacit. 3. Ann. c. 40. narrat. Hinc Id. 1. 4. c. 18. Sacro viriani belli vi&or. SACRUM i, n. fubft. To spór, res facra, quicquid ad religionem τὸ ἱερόν, fpectat, omne quod nomine deorum habetur. Fere pluraliter ufurpatur. Cic. 2. de Legib. c. 9. Sacrum facrove commendatum qui clepferit, rapferitque, parricida efto. Nep. in Themift. c. 2. extr. Sacerdotibus facra procuranda tradunt. Id. in Alcib. c. 4. Sacra violare. Tacit. Ann. 1. c. 42. Sacra legationis, & fas gentium rumpere. Id. ibid. c. 54. Sacra Sabinorum retinere. T Sacris initiare. V. Initio. ¶ Commovere facra. V. Commoveo. TSæpe fumitur pro facrificio. Tacit. Hift. 2. c. 70. extr. Inftaurabat facrum diis loci. Cic. de Harufp. refpon. c. 15. Ac te facra illa tua facientem videre. Virg. 3. En. v. 19. Sacra Dioneæ matri, divifque ferebam, &c. T Stata facra dicuntur, quæ ftato & certo tempore fingulis annis recurrunt, diverfa ab illis indicta , quæ que nimirum in alia tempora rejici poffunt, vel etiam penitus omitti. Ovid. 1. Faft. v. 660. Quid a Faftis non ftata facra petis

vocantur

Sacra nuptialia, & jugalia dicuntur facrificia & folemnitates nuptiarum, Quintil. l. 1. c. 7. Ovid. 7. Met. v. 700. ¶ Inter facrum & faxum ftare, proverbialis locutio pro in fummo periculo effe, fumpta ex prifcis fœderis feriendi cæremoniis, in quibus Fecialis porcum filice lapide percuffurus faxum illud manu tenens verba fœderis pronuntiabat, quibus dictis porcum feriebat. Plaut. Capt. 3.4. 84. Nunc ego omnino occidi : nunc ego inter facrum faxumque fto, nec quid faciam fcio. fono tra l'ufcio-e 'l muro.

T Liv. 1. 4. c. 2. Ut qui natus fit, ignoret, cujus fanguinis, quorum facrorum fit. b. e. cujus familiæ, aut gentis. Habebant euim RomaTom. IV:

[merged small][ocr errors][ocr errors]

SECULUM, & Poetice per fyncop. Sæclum, i, n. fecolo, air, yevex, longum annorum fpatium, quod quidam apud Serv. ad n. 8. v. 508. & ad Eclog. 4. v. 5. definiunt effe triginta annorum: quod Plin. de Druidibus tradit fub fin. l. 16. ) alii centum ac decem : alii mille Varro I. s. de L. L. c. 2. fub fin. & Feftus centum : & dictum effe ait Varr. a fene, quod longiffimum fpatium fenefcendorum hominum id putarunt. Cenforin. de die nat. c. 17. duplex fæculum facit naturale & civile: illud dicit effe fpatium vitæ humanæ longiffimum, partu & morte definitum: quare qui annos triginta fæculum putarunt, multum erraffe videri. Quot autem anni longiffimum humanæ vitæ fpatium conftituant, ftatui non poffe in libris ritualibus Etrufcorum fcriptum effe initia fic poni fæculorum quo die urbes conftituerentur, de his qui eo die nati effent, eum qui diutiffime vixiffet, die mortis fuæ primi fæculi modulum finire coque die qui effent reliqui in civitate, de his rurfum ejus mortem, qui longiffimam ætatem egiffet, finem effe fæculi fecundi. Hæc Cenforin. Ex his vulgatior eft Varronis fententia centum annos fæculo tribuentis. Cic. 2. de Orat. c. 37. Quo etiam major vir Numa habendus eft, cum illam fapientiam conftituendæ civitatis duobus prope fæculis ante cognovit, quam eam Græci natam effe fenferunt Plaut. fecundum eos qui mille annorum fæculum faciunt, Mil. 4. 2. 87. Quin mille annorum perpetuo vivunt, ab fæculo ad fæclum. TSæpe ponitur indefinite pro quovis longo tempore. Virg. 8. En. v. 508. Sed mihi tarda gelu, fæclifque effeta fenectus Invidet imperium. Cic. Fam. 11. ep. 14. a med. Vi&oria nuntiata in multa fæcula videbamus rempublicam liberatam. Id. 4. Acad. c. 5. a med. Nihil ne tot fæculis, fummis ingeniis, maximis ftudiis, explicatum putamus? Virg. 2. Georg. v. 295. multa virum fæcula. molte età. & Plin. in Paneg. c. 55. Ibit in fæ B

[ocr errors][merged small]
« НазадПродовжити »